کالاهای عجیب همراه مسافر در مناطق آزاد

 به دنبال مصوبه هشتم مهر۹۸ کارگروه تعیین سهمیه و فهرست کالاهای همراه مسافر، سهمیه کالای همراه مسافر، خرده‌فروشی و همچنین میزان سهمیه مجاز ورود پوشاک (البسه، کیف و کفش) به هر منطقه، برابر فهرست ۸۴۹ ردیف تعرفه کالاهای مجاز به ورود یا خروج از محدوده مناطق آزاد تحت رویه کالای همراه مسافر و خرده فروشی بوده است.

بررسی اجمالی این لیست حاکی است، متاسفانه حدود ۳۰۰ قلم کالا از مجموع ۸۴۹ کدتعرفه در گروه ۴ کالایی یا به عبارت دیگر در گروه کالای ممنوعه قرار دارند. لازم به ذکر است گروه چهارم کالایی شامل کالاهای لوکس یا مشابه تولید داخل یا غیرضرور است. عجیب تر اینجاست که مجلس با وجود آگاهی به این دست کاستی‌ها و فسادهای پرشمار در این مناطق که کالای همراه مسافر یک نمونه از آنها بود،  در آذر ماه با تاسیس ۱۱۱ منطقه آزاد و ویژه جدید موافقت کرده است.

اجناس عجیبی که سنخیتی با کالای مسافری ندارد

از سوی دیگر با بررسی این ۸۴۹ کالا به کد تعرفه هایی برخورد می کنیم که نمی توان مصرف و نیاز مسافری برای آن تصور کرد. از جمله: سر شعله اجاق گاز، دستگاه‌های آبگرمکن و آب سردکن توام خانگی، بخاری درجا مخصوص وسایل نقلیه، دستگاه تردمیل، شیر مخصوص اجاق گاز (ترموکوبل­دار)، بیل و بیلچه، اره دستی، ماشین‌های چاپگر، اسکنر، فتوکپی، فاکس، تلویزیون، دوربین عکاسی و فیلمبرداری و… .

دور زدن قوانین گمرکی در مناطق آزاد؛ مگر تجارت با کالای همراه مسافر ممنوع نیست؟

طبق قوانین امور گمرکی، مسافران ایرانی یا غیر ایرانی که از خارج کشور یا از مناطق آزاد تجاری_صنعتی وارد کشور می‎شوند، علاوه بر اسباب سفر و اشیای شخصی مستعمل همراه خود (که به شرط غیرتجاری بودن از پرداخت پایه حقوق ورودی معاف‌اند)، می‌توانند یک بار در سال کالا به ارزش حداکثر ۸۰ دلار با معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی به شرط غیرتجاری بودن وارد سرزمین اصلی کنند و مازاد بر ارزش مذکور را با پرداخت حقوق گمرکی و دو برابر سود بازرگانی وارد و ترخیص نمایند.

شواهد نشان می‌دهد، متاسفانه این روند واردات کالای مسافری در مناطق آزاد کاملا روند تجاری پیدا کرده و از فلسفه وجودی خود فاصله گرفته است. قائم مقام مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارسطی مصاحبه‌ای در مهر۹۸ با اشاره به امکان ثبت سفارش و واردات ۸۴۹ قلم کالا توسط فعالان تجاری و اقتصادی، عنوان کرد: «بر همین اساس، فعالان اقتصادی و تجاری منطقه آزاد ارس نیز می‌توانند بر اساس لیست کالاهای مجاز برای واردات و تعرفه هر کالا، نسبت به ثبت سفارش خود اقدام کنند. بازرگانان فعال منطقه آزاد ارس، باید در مرحله اول ثبت پرونده در قسمت نوع کالای وارداتی، گزینه همراه مسافر را انتخاب کنند.»

وی صراحتا فعالان تجاری و اقتصادی را مورد خطاب قرار می‌دهد تا برای ثبت سفارش به شکل مسافری در رویه وارداتی خود اقدام کنند؛ در حالی که طبق قوانین امور گمرکی کالای همراه مسافر نباید ماهیت تجاری پیدا کند و از طریق تاجران نباید مورد سوء استفاده قرار بگیرد.

اتلاف منابع ارزی کشور به بهانه کالای همراه مسافر

لازم به ذکر است در نشست کارگروه تعیین سهمیه و فهرست کالای همراه مسافر، نمایندگان وزارت صمت، بانک مرکزی، گمرک، جهاد کشاورزی و دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه حضور داشته‌اند. مجموعه مدیریت بانک مرکزی، بارها نسبت به مدیریت صحیح و تخصیص ارز غیرضروری برای واردات تاکید کرده‌اند. حال سوال اینجاست چرا در جلسه ای که نماینده بانک مرکزی حضور داشته، مصوبه‌ای به تصویب رسیده است که منابع ارزی کشور را مصروف واردات کالاهای غیرضروی و لوکس در قالب رویه مسافری در مناطق آزاد می‌کند؟

بر اساس آمار در مجموع ۵۲۸ میلیون دلار سهمیه کالای همراه مسافر و همچنین بالغ بر ۱۶۷ میلیون دلار سهمیه پوشاک برای مجموع ۷ منطقه آزاد در نظر در سال ۹۸ تعیین شده است.

از سوی دیگر سهمیه کل کالای همراه مسافر در سال ۹۷ در بین مناطق آزاد حدود ۶۶۰ میلیون دلار تعیین شده بود. با تجمیع ارقام این دو سال می‌توان فهمید رقمی در حدود ۱۱۸۸ میلیون دلار منابع ارزی در باتلاق واردات به وسیله “رانت کالای همراه مسافر در مناطق آزاد” اتلاف شده است.

بر اساس اعلام گمرک، بالاترین سهمیه کالای همراه مسافر مربوط به منطقه آزاد کیش و کمترین آن مربوط به منطقه آزاد ماکو است. این موضوع در مورد سهمیه پوشاک نیز به همین ترتیب است. این مطلب توجه سیاست‌گذار به تعداد گردشگر در تخصیص سهمیه کالای همراه مسافر در مناطق آزاد را نشان می‌دهد در حالی که هدف تأسیس مناطق آزاد اصولاً جذب گردشگر نبوده و نیست.

پیامدهای نبود تشریفات گمرکی صحیح در مناطق آزاد

از سوی دیگر اجرای ناصحیح تشریفات گمرکی برای خروج کالای همراه مسافر از مناطق آزادبه محرومیت دولت از منابع درآمدی و رقابت نابرابر کالای بدون هویت خارجی با کالای ایرانی منجر شده است؛ بدین گونه که اولاً ارزش گذاری کالای همراه مسافر در گمرکات مستقر در مناطق آزاد به شیوه دقیق صورت نمی پذیرد تا به دنبال آن ۸۰ دلار معافیت کالای همراه مسافر به دقت محاسبه شود. ثانیاً طبق قانون، ورود کالای همراه مسافر برای هر شخص فقط یک مرتبه در سال مجاز است. اما با توجه رصد غیر سیستمی در مبادی ورودی و خروجی گمرکی مناطق آزاد، امکان ترددهای متعدد در مناطق آزاد در طول یکسال و استفاده چندین باره از معافیت ۸۰ دلاری برای افراد سودجو وجود دارد.